به گزارش جبهه روشنفکری انقلاب اسلامی؛ متن زیر مشروح سخنرانی آیت الله جاودان در درس اخلاق هفتگی مورخ سوم شهریور ماه است که از نظر می گذرد.

أعوذ باللهِ من الشَّیطانِ الرَّجیم. بسم اللهِ الرَّحمن الرَّحیم. الحَمدُ للهِ رَبِّ العالمین وَ لا حَولَ وَ لا قوَه إلا بالله العَلیِّ العَظیم وَ الصَّلاه وَ السَّلام عَلی سَیِّدِنا وَ نبیِّنا خاتم الأنبیاء وَ المُرسَلین أبِی القاسِم مُحمَّد وَ عَلی آلِهِ الطیِبینَ الطاهِرینَ المَعصومین سِیَّما بَقیه اللهِ فِی الأرَضین أرواحُنا وَ أرواحُ العالمینَ لِترابِ مَقدَمِهِ الفِداء وَ لعنه الله عَلی أعدائِهم أجمَعین من الانِ إلی قیام یَوم الدّین

بحث مان این بود که اگر شخص به طور دقیق از رفتار و اعمالش مراقبت کند، به نماز درست می رسد و عملش درست می شود. همه ما دل مان می خواهد نمازمان خوب باشد. یعنی یک کسی نیست که مخصوصا سعی کند در حال نماز حواسش را پرت کند. همه سعی می کنند حواس شان را در نماز جمع کنند. اما نمی توانند.

فرمودند اگر چنین چیزی را می خواهید باید در این بیست و چهار ساعت از رفتار و اعمال تان مراقبت کنید. بحث اینها را کردیم. هرچه دقت بیشتری در رفتار و اعمال مان باشد، در حرفی که می زنیم، در نگاهی که می کنیم، غذایی که می خوریم، و همه کارهایی که انجام می دهیم، هرچه دقت و مواظبت در اینها بیشتر باشد، نماز بهتر می شود. هرمقداری که توانستی نمازت را درست کنی، شخصیت آدم بهتر می شود. اعمالت را درست کنی، نماز بهتر می شود. هرچه توانستی نمازت را بهتر کنی، شخصیتت بهتر می شود. وقتی نماز درست شد، شخصیت شما تمام می شود.

شخصیت تمام یعنی چه؟ یعنی دیگر ترسو نیست. آدم یک جایی که نباید بترسد، بترسد، خب بد است. یک جاهایی باید ترسید. یعنی من باید از گناه بترسم. اما وقتی یک کسی یک حرف نامربوطی زده من باید جرئت داشته باشم بگویم آقا این حرفت نادرست بود. امر به معروف و نهی از منکر شجاعت می خواهد. خب من باید این شجاعت را داشته باشم. اگر شجاعت ندارم، شخصیتم کم دارد. اگر من شما را می بینم که مثلا یک فضیلت بزرگی به دست آورده اید، مثلا شاگرد اول شدی یا از نظر مالی یا علمی پیشرفت کردی، از نظر اجتماعی پیشرفت کردی، مردم برایت کف می زنند، من چرا باید در دلم ناراحت شوم؟ حسادت. این بد است دیگر. یعنی کمبودی است در شخصیت من.

یک کسی فقیر است. بیچاره است. الان در معرض خطر جانی است. اگر مسلمان مومن در معرض خطر جانی است، اگر من می توانم باید نجاتش بدهم. خب پولش را هم دارم. اما برایم سخت است که این کار را بکنم. اسم این چیست؟ بخل. اگر من بخل دارم، نقص دارم. در برابر بخل اگر من سخاوتمند هستم، سخاوت یک فضیلت است. ببینید اگر من این صفات بد را ندارم و این صفات خوب را دارم، می شود یک شخصیت کامل. به شرطی که آدم همه صفات بد را نداشته باشد و همه صفات خوب را داشته باشد، می شود انسان. حالا تازه انسان می شود.

حالا می خواهیم بگوییم ثمره اش چیست. ثمره اش به صور دیگری در گذشته عرض کردیم. ببینید [در آیه ۱۲۵ سوره انعام می فرماید:] فَمَن یُرِدِ اللَّهُ أَن یَهْدِیَهُ هرکس را که خدا می خواهد هدایت کند. چرا خدا می خواهد که هدایت کند؟ این هدایت یک هدایت خاص است. هدایت درجه بالاست. هدایت درجه بالا را خدای متعال برای هرکس نمی خواهد. چرا برای هرکس نمی خواهد؟ چون هرکس لایقش نیست. اگر کسی کاری کرد که لایق آن هدایت برتر و بالاتر شد، خب شامل حالش می شود.

این آدم چکار کرده که لایق هدایت های بالاتر شده؟ همان کاری که گفتیم. کوشیده رفتار و اعمالش را به دقت عمل کند. چون رفتار و اعمالش را با دقت و صحت و درستی عمل کرده، نتیجتا نمازش درست شده. نماز را به عنوان مثال می گوییم. یعی اعمال را گفته اند. اگر من یک روز نماز خوب خواندم این ثمر را نمی دهد. یک روز هم خوب است اما این ثمر را نمی دهد. [برای این] باید نماز آدم درست بشود. اگر نمازش درست شد، شخصیتش درست می شود. اگر شخصیتش درست شد به هدایت می رسد. این هدایت خاص کسانی است که این زحمت دراز مدت را کشیده اند.

الان در عالم کسی نیست که نداند قرآنوجود دارد. خب حالا یک دور بخوان ببین این قرآن چه می گوید. اما وقت ندارم.  شما باید وقت پیدا کنی برای اینکه یک دور قرآن را بخوانی. این هدایت برای همه است. در اختیار همه هست. خدا عقل را به همه داده. ببینید بچه چند ساله یک چیز ناشناخته را می پرسد که این چیست؟ بعد می پرسد این چرا؟ بچه بسیار سوال چگونگی و چرایی می کند. خب چطور یک سوال نمی کنی کل عالم چرا و چگونه؟

خدای متعال این  مقدمات را جور کرده است برای اینکه فرد دنبال خدا برگردد. خب می خواهم عرض کنم این هدایتی است که عموم مردم دارند. یک هدایت هایی هست که برای شخص خاص نیست. برای عموم است. در آن دیگر لازم نیست شما چیزی داده باشی. این هدایت برتر و بالاتر را باید یک چیزی داده باشی. آدمی که به این هدایت برتر رسیده چه داده؟ آقا زحمت کشیده. از رفتار و اعمال خودش مواظبت کرده. مواظبت کرده، مواظبت کرده. در نتیجه اش نماز خوب خوانده. اگر نماز خوب خوانده، پس برای یک هدایت برتر لایق می شود. نماز خوب که می خوانی، لایق یک هدایت برتر می شوی.

فَمَن یُرِدِ اللَّهُ أَن یَهْدِیَهُ کسی را که خدا اراده کرده است که او را هدایت کند، یَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ آن سینه بازی که در آن کینه نیست، بخل نیست، تکبر نیست، آدم بعد به اینجا می رسد که در این سینه اش دیگر هیچ کینه ای نیست، هیچ بخلی نیست، حسادتی نیست. تکبری نیست. این خودش یک هدایت است. در خود سینه این آدم هدایت است. یادتان باشد، مکرر این را عرض کردیم که هر گناهی ناشی از یک ضیق صدر است. مکرر می گفتیم. هر گناهی ناشی و نتیجه یک ضیق صدر است.

عصبانیت یک ضیق صدر است. مثلا رفیق من به یک چیزی رسیده. من نمی توانم ببینم. این ناشی از یک ضیق صدر است. حسادت یک ضیق صدر است. تکبر یک ضیق صدر است. خشم و غضب بی حساب یک ضیق صدر است. آن وقت هرکدام از این ضیق صدرها یک شرک است. هرکدام از این صفت های بد یک شرک است. هرگناهی یک شرک است. شیطان چه می گفت؟ گفتند بر آدم سجده کن. نه نمی کنم. من از این برترم. این نشانه چه بود؟ تکبر داشت. به آدم حسادت می کرد. از درگاه الهی رانده شد.

هر صفت بدی یک شرک است. یک ضیق صدر است. هر گناهی ناشی از یک ضیق صدر است. ناشی از یک شرک است. وقتی شرح صدر باشد، همه این شرک ها برطرف شده. حالا این چه شده؟ شرک برطرف شده شخص چه شده؟ موحد. موحد لایق است از این درجه اعلای از هدایت برخودار شود. موحد لایق است. لایق شده است که از این هدایت برتر که اینجا می فرماید هرکس را ما بخواهیم هدایت کنیم به او شرح صدر می دهیم، بهره مند شود. بعد چه می شود؟ بعد می فرمایند وَمَن یُرِدْ أَن یُضِلَّهُ هر کس را که خدا بخواهد گمراه کند، خدا چطور می خواهد گمراه کند؟ این هم ثمره عمل خودش است. آن هدایت ثمره عمل خودش است.

خدای متعال هیچ کس را ابتدائا گمراه نمی کند. همینطور بدون هیچ گناهی و بدون هیچ مقدمه ای دارد در خیابان راه می رود و مثلا یک مرتبه پایش به یک چاله اعتقادی برود. نمی شود. اما این ظلم می کند. دائما به زن و بچه اش ظلم می کند. کسی که دائما به زن و بچه اش ظلم می کند، شایسته است یک کیفر ببیند. کیفرش چیست؟ یک بلایی سرش می آورند یکهو یک قدم گم می شود. ضلالت. گرفتار ضلالت می شود. چرا؟ خودش کرده.

اگر ظلم کنی، گرفتار می شوی. بلا سرت می آید. نه بلای اینکه پایت به چاله برود و بشکند. بلا به معنای بلای معنوی. یَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَیِّقًا سینه اش تنگ می شود. خب این را داشته باشید تا آن آیه بعدی را بخوانیم. [در آیه ۲۲ سوره مبارک زمر می فرماید:] أَفَمَن شَرَحَ اللَّهُ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ آن کس که خدا به او شرح صدر مرحمت کرد فَهُوَ عَلَی نُورٍ مِّن رَّبِّهِ این شرح صدر ثمره آن گذشته خوبی است که این داشته. فَهُوَ عَلَی نُورٍ مِّن رَّبِّهِ. یک چراغ به دست این می دهند.

اگر کسی چراغ داشته باشد چطور می شود؟ راهش را می بیند. پایش به چاله نمی رود. وقتی آدم دارد یک راهی را می رود و پایش به چاله می رود، متوقف می شود. کمی سخت تر باشد، ممکن است پایش بشکند و دیگر اصلا نتواند راه برود. اگر بی چراغ باشد. اما اگر چراغ داشته باشد، دیگر متوقف نمی شود. می تواند همه راه را به سرعت برود. بعد یک کسی را در برابر این آدم اسم می برند. فَوَیْلٌ لِّلْقَاسِیَهِ قُلُوبُهُم مِّن ذِکْرِ اللَّهِ وای به حال آن کسانی که سینه شان و قلب شان قصاوت دارد و نمی تواند خدا را یاد کند. چرا ما نمی توانیم خدا را یاد کنیم؟ یعنی چه؟ یعنی وقتی من نماز می خوانم، چرا حواسم به خدا نیست؟ چرا حواسم پرت است؟ دنبال کسب و کارم هستم.

چرا حواسم پرت است؟ این قلبش مشکل دارد. مشکلش چیست؟ می گویند قساوت است. درجه قساوت فرق می کند. یک کسی اگر سر یک آدمی را هم ببرند، خیلی خوشحال می شود. این درجه اعلای قساوت است. اما نه. ما به فضل مرحمت خدا آن جوری نیستیم. اما یاد خدا نیستیم. در طول بیست و چهار ساعت لحظات اندکی را به یاد خدا هستیم. به همان اندازه دلت رقت دارد و نرم است. آن مقداری که نیستی باز نشانه یک قساوت است.

وای به حال، وای به حال کسانی که دل هایشان از یاد خدا قساوت دارد. أُولَئِکَ فِی ضَلَالٍ مُّبِینٍ اینها به یک گمراهی آشکار رسیده اند. بعد می فرمایند خب حالا چکار کنیم؟ راه حلش چیست؟ ما این راه حل را حوصله نداریم. حوصله مان سر می رود. خسته می شویم. در آیه بعد می فرماید: اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِیثِ خدای تبارک و تعالی بهترین سخن را نازل کرده است. یعنی چه؟ یعنی قرآن. خب این به چه درد می خورد؟ به درد همان دردی که الان گفتیم. اگر من قساوت قلب دارم، دوایش قرآن است. آقا قرآن بخوانم. قرآن. ببینید قرآن یک نسخه ای است که دوا هم هست. یعنی خود نسخه دواست. قرآن نسخه است. گفته اگر اینطور شد این کار را بکنید. اگر اینطور شد آن کار را بکنید. پس نسخه است. آقا خودش دوا هم هست. همین تازگی یکی از دوستان صحبت بود. گفت من قرآن زیاد می خوانم. مثلا سه چهار صفحه. سه چهار صفحه زیاد نیست. قرآن زیاد بخوان. اگر زیاد بخوانی، دوای درد قساوت قلب است.

اگر معنایش را متوجه نشویم چه؟ عیب ندارد. فقط قرآن. حواست در قرآن جمع باشد. همین. اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِیثِ کِتَابًا مُّتَشَابِهًا مَّثَانِیَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِینَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ثُمَّ تَلِینُ جُلُودُهُمْ وَقُلُوبُهُمْ قرآن را که می خوانند، قلب شان نرم می شود. دل هایشان برای یاد خدا نرم می شود. اگر آدم زیاد قرآن بخواند، بعدش وقتی برای نماز می ایستد، حواسش در نماز بیشتر جمع است. ثُمَّ تَلِینُ جُلُودُهُمْ وَقُلُوبُهُمْ إِلَی ذِکْرِ اللَّهِ بعد می فرماید: ذَلِکَ هُدَی اللَّهِ این همان هدایت خاص است. یَهْدِی بِهِ مَن یَشَاءُ هرکس را که خدا بخواهند.

خدا چه کسی را می خواهد؟ هرکس که لایق است. چه کسی لایق است؟ آن کسی که رفتار و اعمال خودش را مواظبت کرده. نکند رفتار و اعمال من باعث آزار مردم باشد؟ آزار مردم اسمش چه می شود؟ ظلم. گفتیم خدا کسی را که ظالم است هدایت نمی کند. ظالم گرفتار گمراهی می شود.

کسی که از رفتار و اعمال خودش مواظبت کرده، مواظب بوده پدر و مادرش رنجیده خاطر نشوند، احترام معلمش را داشته، ذَلِکَ هُدَی اللَّهِ یَهْدِی بِهِ مَن یَشَاءُ وَمَن یُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَادٍ آن کسی که بد کرد، در نتیجه گرفتار ضلالت شد، هیچ کس نمی تواند این را هدایت کند. این از دست رفته است. چون خودش نخواسته. اگر آدم خودش نخواهد، هیچ کس نمی تواند او را هدایت کند. اگر کسی نخواست، خودش نخواست، راهی برای هدایتش نیست. هرچه شما می گویی، یک چیزی جواب می دهد. بعد هم وقتی می رود. یک ذره به حرف های شما فکر نمی کند.