نشست «هم اندیشی نیم روزه تمدن نوین اسلامی» هم اکنون صبح چهارشنبه، دوم دی ماه با حضور جمعی از اندیشمندان در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد.

بنا بر این گزارش، حجت الاسلام علی ذوعلم، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با ارایه مقاله خود با عنوان «بازآفرینی تمدن اسلامی در پرتو پایه های چهارگانه ایمان» گفت: وقتی صحبت از تمدن نوین اسلامی می شود، نه به این معناست که به تمدن پیشین بازگردیم و نه به این مفهوم که می خواهیم از صفر شروع کنیم.

وی ادامه داد: تمدن اسلامی واقعیتی است که در زندگی امروز ما جاری بوده و اگر بخواهیم به معنای علمی و دقیق در خصوص مولفه ها و عوامل تمدن اسلامی نظر دهیم باید از منابع نقلی و عقلی در کنار یکدیگر و با استفاده از روش اجتهادی، بهره ببریم.

حجت الاسلام ذوعلم با اشاره به روایتی از شرح ایمان در حکمت ۳۱ نهج البلاغه، بیان کرد: البته این روایت نیز در اصول کافی و تحف العقول و در سه منبع مستقل بیان شده است که اگر تطور بیشتری نیز داشته باشیم ممکن است در منابع دیگر هم ذکر شده باشد؛ این کلام امیرمومنان امام علی (ع) به یک معنای فردی تاکنون ترجمه شده اما مدتی این مسئله در ذهن من بود که این حکمت می تواند در رابطه با تمدن نیز مطرح شود.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به اینکه وقتی سخن از تمدن اسلامی به میان می آید، مولفه های این تمدن باید بر مبنای ارزش و مبانی اسلامی پایه ریزی شود، تصریح کرد: البته مراد ما از تمدن اسلامی صرفا تمدن مسلمانان نیست و نمی توان تمام تمدن اسلامی گذشته را به پای اسلام نوشت و حتی می توان آسیب شناسی در خصوص این تمدن انجام داد.

وی مهمترین مسئله ای که اسلام بر آن تاکید می کند را ایمان معرفی کرد و گفت: ایمان رکن هر دینی است، بنابراین، یک تمدن دینی نمی تواند ایمانی نباشد؛ امیرمومنان امام علی (ع) می فرمایند: «ایمان دارای ۴ پایه و اساس است که عبارتند از صبر، یقین، عدل و جهاد.»

حجت الاسلام ذوعلم اضافه کرد: بحث این مقاله در خصوص بازآفرینی تمدن اسلامی و تسریع و تقویت آن است که در این راستا ما باید حتما به رکن ایمان توجه کنیم البته نه ایمان به معنای روانشناختیِ صرف بلکه ایمان در یک منظر اجتماعی لذا دلیلی نداریم که بگوییم ایمان یک ظهور فردی دارد بلکه این عنصر، ظهور اجتماعی نیز دارد.

وی تاکید کرد: اگر ایمان مطابق با روایت یاد شده چهار پایه و اساس دارد این بدان معنا است که این چهار عنصر باید در شکل گیری تمدن نوین اسلامی به عنوان پایه های اساسی آن مورد توجه قرار گیرند.

حجت الاسلام ذوعلم در ادامه صبر را به معنای استقامت در برابر عجول بودن دانست و ابراز کرد: یقین نیز به معنای ایمان عمیق و باور تغییرناپذیر در مقابل یک فضای شبهه آلود است؛ همچنین، عدل به مفهوم عدالت در عرصه های مختلف اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در برابر ظلم تعریف می شود ضمن آنکه جهاد یعنی سخت کوشی و خطرپذیری در برابر کاهلی و تنبلی، بنابراین این موارد شالوده های تمدن اسلامی را شکل می دهند.

این استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: اگر این جایگاه را برای ائمه معصومین علیهم السلام قایل باشیم که آنها معلمان ما هستند و جنبه های پنهان و غیبی را برای ما آشکار می کنند، از این روایت می توان در مسیر ساخت تمدن نوین اسلامی بهره جست.

وی در ادامه سخنان خود با بیان اینکه این پایه ها به سه پرسش اساسی پاسخ می دهند، ابراز کرد: سوال نخست این است که چه عواملی بسترساز تمدن نوین اسلامی هستند؛ ما بدون اینکه در جامعه فرهنگ صبر و استقامت و نگاه عمیق به دین داشته باشیم و عدالت و جهاد را توسعه دهیم به تمدن اسلامی نخواهیم رسید، بنابراین، در اینجا به راهبردها و تجویزهای روشنی می رسیم که برای رسیدن به تمدن، حرف و سخت و نظریه پردازی کافی نیست.

 وی با بیان اینکه بدون زیرساخت، یقین، صبر و جهاد و عدالت شکل نمی گیرد، تاکید کرد: بدون صبر نیز عدالت محقق نمی شود، بنابراین، در یک مرحله بسترسازی تمدن اسلامی است که این چهار رکن محقق می شود. همچنین ما در بقا و استمرار تمدن نوین اسلامی نیاز به چهار رکن و پیش فرض یاد شده داریم که بقا و رشد و تعالی این تمدن منوط به آن موارد است.

 حجت الاسلام ذوعلم در ادامه با بیان اینکه در مرحله سوم محصول و فراورده تمدن اسلامی که بستری است برای تعالی ایمان باید مورد توجه قرار گیرد، گفت: این ایمان به معنی جامع و دقیق خود که ملازم با عقل است باید محصول و فرآورده تمدن اسلامی باشد و این بدان معنی است که در تمدن اسلامی ۴ عنصر یاد شده بازتولید و تقویت می شود.

وی تمدن اسلامی را نظامات اجتماعی خواند که فرصت و زمینه را برای رشد ایمان جامعه فراهم می کند و افزود: در این صورت اگر این برداشت ها درست و صحیح باشد مکانیزم درونی تمدن اسلامی به گونه ای است که عوامل شکل دهنده و قوام بخش خود را تولید و بازسازی می کنند و این تمدن هیچگاه به طور منطقی رو به زوال نمی رود به دلیل آنکه عوامل بیرونی زمانی می توانند تمدن را از بین ببرند که عوامل درونی از داخل دچار پوسیدگی شوند.

حجت الاسلام ذوعلم در پایان سخنان خود با تاکید بر اینکه این سخن که هر تمدنی لاجرم رو به زوال می رود تئوری قابل قبولی نیست، یادآور شد: اگر تمدن اسلامی مبتنی بر حقایق عالم و دانش وحیانی و ارکان ایمانی باشد به طور منطقی سقوط نکرده و اتفاقا ما معتقدیم این تمدن می تواند منتهی به ظهور امام زمان (عج) شود.

گفتنی است، در ادامه این نشست حجت الاسلام غلامحسن محرمی، عضو هیئت علمی گروه تاریخ و تمدن پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی مقاله حجت الاسلام ذوعلم را با ارایه نکات و مسایلی مورد نقد قرار داد.

انتهای پیام/