مراسم افتتاحیه هفته پژوهش صبح روز یکشنبه، ۲۲ آذرماه با حضور جمعی از اندیشمندان و صاحب نظران علوم انسانی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.

بنا بر این گزارش، غلامعلی حداد عادل، رییس فرهنگستان زبان و ادب پارسی با ارایه گزارشی از فعالیت های شورای تحول علوم انسانی اظهار کرد: موضوع تحول علوم انسانی مسئله جدیدی در انقلاب نیست بلکه از اول پیروزی انقلاب اسلامی این مطلب مطرح بود که باید در این علوم تحول صورت بگیرد؛ در انقلاب فرهنگی نیز بیشتر بحث ها بر علوم انسانی متمرکز بود.

وی ادامه داد: پس از آنکه دانشگاه ها کار خود را آغاز کردند، در تهران و قم دفتر همکاری حوزه و دانشگاه و پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در طول ۲ تا ۳ دهه فعالیت های خود را در این زمینه ادامه دادند؛ از جمله در این پژوهشگاه چندین همایش برگزار و مقالاتی ارایه و کار مفصلی نیز که نقد کتاب های درسی علوم انسانی بود، انجام شد اما به نظر می رسد این فعالیت ها منتهی به یک نتیجه جدی و ملموس در برنامه های درسی دانشگاه نشده است.

وی با یادآوری اینکه رهبر انقلاب در دیدار با اساتید دانشگاه در سال ۸۸ تاکید بسیاری بر تحول علوم انسانی کردند، افزود: به دنبال این ماجرا شورای عالی انقلاب فرهنگی اساسنامه ای را تهیه کرد که موضوع تحول علوم انسانی به صورت جدی تری دنبال شود امروز در این اساسنامه شورایی مرکب از عده ای از صاحب نظران و مسئولان مرتبط با علوم انسانی در تهران و قم از جمله رییس این پژوهشگاه به عنوان یک جایگاه حقوقی پیش بینی شد که شورای عالی انقلاب فرهنگی ۲۰ عضو داشته و تاکنون نزدیک به ۱۱۰ جلسه تشکیل داده است. این شورا در جلسات اولیه خود به این نتیجه رسید که بهتر است دبیرخانه ای داشته باشد و بیشتر فعالیت ستادی کرده و کار تحول را بر عهده اساتید علوم انسانی بگذارد.

حداد عادل در ادامه گفت: علاوه بر این، شورا تصمیم گرفت از میان رشته های علوم انسانی به تحول برخی از آنها اولویت دهد؛ شورا در رشته های فلسفه، فلسفه دین، تاریخ، علوم سیاسی، حقوق، ارتباطات رسانه، هنر، معماری و شهرسازی، مطالعات زنان، روانشناسی، جامعه شناسی، تعلیم و تربیت، اقتصاد و آموزش و پرورش (پیش از دانشگاه) تحول را ضروری تشخیص داد و در هر یک از این رشته ها از تعدادی اساتید متخصص در همین حوزه ها دعوت به عمل آورد که این اساتید اولا به موضوع تحول اعتقاد داشته و ثانیا از نظر علمی حسن شهرت داشته و علاقه مند به کار بودند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه بیش از ۲۰۰ تن در این ۱۵ رشته همکاری دارند و حاصل بررسی این کارگروه ها به جایی رسیده که برنامه های درسی جدید را در قدم نخست پیش بینی کرده اند، تصریح کرد: این برنامه های درسی جدید در شورا بررسی، سپس به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ارجاع داده می شود و به تصویب می رسد و سپس ابلاغ می شود که تاکنون ۴۰ برنامه به تصویب رسیده است و در هر یک تا ۲ جلسه شورا یک برنامه درسی تصویب می شود و هم اکنون برنامه رشته حقوق در حال بررسی است.

حداد عادل در ادامه سخنان خود با طرح این سوال که چرا باید نسبت به تحول علوم انسانی حساس و خواهان اجرای آن بود، ابراز کرد: این مسئله نکته ای بدیهی است که رهبر انقلاب نیز بر آن تاکید داشتند، اما منظور از تحول دست رد گذاشتن به سینه علوم انسانی غربی به صورت مطلق نیست و کسی مدعی نیست دستاوردهای غرب همگی باطل است و ما می خواهیم از نو چیزی ایجاد کنیم اما مسئله مهم آن است که ما اهل علوم انسانی هستیم و همه می دانیم میان علوم انسانی و علوم پایه تفاوت وجود دارد که البته در علوم پایه این اختلاف مبنایی که در علوم انسانی وجود دارد، وجود ندارد به طور مثال پارادایمی که در زمان ارسطو حاکم بود سپس بعد از مدتی تغییر کرد و از زمان نیوتن تا انیشتین یک مبنا بر پژوهش های فیزیک حاکم بوده اما در علوم انسانی وضعیت اینطور نیست و ما به تعداد فلاسفه بزرگ مکتب و مشرب داریم و مشاهده می کنیم در بسیاری از کشورها مثلا در انگلیس به جامعه شناسی از نگاه تجربی می نگرند اما در آمریکا از منظر پراگماتیسم به تعلیم و تربیت و جامعه شناسی نگاه می کند.

وی با اشاره به اینکه در واقع در اروپای جدید از دوره رنسانس به بعد فیلسوفان پیامبران عصر جدید دانسته می شوند و مکتب های فکری آنها قرار است به سعادت انسان پاسخ دهد، اضافه کرد: اما برای کسی که قایل به وحی است این سوال مطرح می شود که آیا این مکاتب رابطه ای با تفکر دینی و وحیانی دارند یا با آنها مغایرت، انطباق یا تضاد دارند.

عضو شورای اسلامی انقلاب فرهنگی با تاکید بر اینکه مسئله تحول علوم انسانی، سیاسی یا جناحی نیست، اذعان کرد: تحول علوم انسانی امری نیست که بگوییم پس از انقلاب برای تحکیم قدرت فردی خاص در نظر گرفته شده است بلکه این مسئله تنها مربوط به ایران نبوده و متفکران مسلمان در جهان اسلام طی دهه های طولانی این مسئله را جدی گرفته اند و این اتفاقی که در ایران افتاد همراه با خود آگاهی نبود.

وی در ادامه توضیح داد: در واقع وقتی دانشگاه در ایران تاسیس شد افرادی که در خارج از کشور زودتر مدرکی گرفته بودند وارد دانشگاه شده و همان کتاب های درسی که در دانشگاه های فرنگی خوانده بودند ترجمه و بازنویسی کرده و بدون واکاوی در مبانی فلسفی این کتاب ها در ایران تدریس شد و تدریس آن ادامه پیدا کرد؛ اما امروز سوال ما این است که آیا به عنوان یک مسلمان که اعتقاد به جهان بینی الهی داریم نگرش ما با این مبانی علوم انسانی و غربی در تضاد است یا خیر که اگر مبتنی بر مبانی متضاد با جهان بینی ماست باید تکلیف خود را در این زمینه روشن کنیم.

عضو خانه ملت مسئله یاد شده را چالش بزرگ دانست و بیان کرد: مسئله تحول به اعتقاد من یک ضرورت مهم برای رسیدن به تمدن اسلامی است؛ ما نمی توانیم این انقلاب را موفق بدانیم مگر آنکه این انقلاب مقدمه حرکت به سوی تمدن اسلامی باشد.

حداد عادل خاطرنشان کرد: در علوم انسانی غربی و فضای فکری غربی بیش از ۲۰۰ سال است که بینش های گسترده همچون چتری بر سر مکاتب غربی سایه افکنده که اومانیسم به عنوان یکی از مبانی فکری غربی از جمله این مسایل است؛ اما باید بررسی شود که اومانیسم چیست و رابطه آن با توحید و انسان شناسی اسلامی در چه مرتبه ای قرار دارد یا اندیشه دیگری که کمتر در غرب از آن اسم به میان آمده اما بیشتر طبق آن عمل می شود، پوزیتیویسم است یا سکولاریسم مبنای دیگری است که جدایی دین از شئونات اجتماعی، سیاست و حکومت را یادآور کرده و دین را به مسایل شخصی محدود می کند.

وی بررسی این مبانی را به صورت گسترده و عام ضروری دانست و گفت: تحول علوم انسانی کاری نیست که طی یک یا دو سال انجام شود و یکی از گرفتاری های ما با وزرای متعدد مرتبط در این زمینه این بود که آنها مسئولیت های اجرایی خود را پیگیری می کردند و کمتر به این موضوع توجه داشتند.

رییس فرهنگستان زبان و ادب پارسی در ادامه بیان کرد: در راستای تحول علوم انسانی شورای عالی انقلاب فرهنگی جلسات متعددی برگزار کرده که بیش از ۱۰۰ جلسه اصلی (جز جلسات فرعی) در زمینه تعلیم و تربیت انجام شده است بنابراین ما تلاش کردیم فضای منطقی و آرامی ایجاد کرده و در فرآیند تحول به صورت دایم با اساتید دانشگاه ارتباط و بحث منطقی داشته باشیم نه اینکه تنها هیاهویی در این زمینه به پا شود ضمن آنکه معتقدم بحث تحول امری نیست که توده مردم مخاطب آن باشند بلکه این امر با اهل فن و در فضای آکادمیک و دانشگاه قابل پیگیری است.

وی با بیان اینکه ما در حوزه علوم انسانی ۴ مطروح را پیگیری می کنیم، گفت: هدف نخست در این زمینه اسلامی کردن علوم انسانی است که شاید سخت ترین، دقیق ترین و ظریف ترین بخش کار همین مسئله باشد اما بخش دوم بومی سازی این علوم است که بسیاری از رشته های علوم انسانی متناسب با فرهنگ جامعه ایرانی نیست؛ برخی افراد گمان می کنند علوم انسانی کارگشا نیست اما در عمل ثابت شده امور مملکت با بحث علوم انسانی گره خورده است و امروز ما با فهرست بلندبالایی از مسایل اجتماعی روبرو هستیم که هرگز این مسایل با کار پزشکان و مهندسان و ریاضیدانان حل نمی شود بلکه باید حکومت و مردم دست نیاز به سوی علوم انسانی دراز کنند.

وی لازمه کاربردی سازی علوم انسانی اسلامی را بومی سازی آن دانست و اظهار کرد: سومین کار روزآمدی و چهارمین اقدام کارآمدی این علوم است که در این راستا کارگروه هایی تشکیل شده است. همچنین تامین استاد و وضعیت دانشجو نیز از وظایف دیگری است که در کنار امور مربوط به برنامه درسی و محتوا باید پیگیری شود ضمن آنکه به پایان نامه ها و پژوهش ها نیز باید سامان داد و نباید از این مسئله غافل بود که بیش از ۴۰ درصد دانشجویان کشور در رشته های علوم انسانی مشغول به تحصیل هستند و در برخی از این رشته ها تناسبی میان تعداد دانشجویان و بازار کار وجود ندارد.

وی یادآور شد: به دلیل اینکه در دانشگاه مشغول بوده و کار اجرایی و مدیریتی در علوم انسانی انجام داده ام از ابتدا متوجه گرفتاری های تحول علوم انسانی بودم که مهمترین آنها این بوده که وزارت علوم کار خود را انجام می داده و عده ای نیز بیرون از وزارت حرف خود را می زدند. نباید فراموش کرد که تحول باید دو بال داشته باشد نخست آنکه اعضای شورای انقلاب فرهنگی بحث نظری را پیگیری کنند و بیرون از آن بحث اجرایی شدن این مسئله دنبال شده و ارتباط تنگاتنگی در این میان وجود داشته باشد.

حداد عادل در پایان سخنان خود با تاکید بر اینکه نباید دچار سوءتفاهم شده و تحول علوم انسانی را مسئله ای سیاسی و جناحی تلقی کنیم، خاطرنشان کرد: ما به عنوان افرادی مسلمان و موحد وظیفه داریم علوم انسانی را با خودآگاهی توسعه دهیم که شاید این امر دهها سال به طول انجامد.

منبع: شبستان

انتهای پیام/