حجت الاسلام والمسلمین سعید بهمنی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به داده های قرآن درباره علوم و به ویژه علوم انسانی گفت: این داده ها شامل دو دسته نظریه های کلان که مبانی انسان شناسی و رستگاری انسان را دربرمی گیرد و نظریه های جزئی که به روابط متغیرها با یکدیگر در قالب سنت های الهی بیان می شوند.

بهمنی ادامه داد: بعضی از آیات قرآن به علوم انسانی می پردازد؛ علومی که به رفتار انسان اعم از ذهنی و اجتماعی و فردی دلالت می کند. قرآن کریم داده هایی را به ما ارائه می دهد که می توان آن را به منزله قوانینی بر فکر و رفتار انسان دانست.

وی با بیان اینکه گزاره های علمی در علوم تجربی اعم از علوم انسانی یا غیرانسانی شامل عدم وجود رابطه، اثبات ارتباط و نوع رابطه میان اشیاء می شوند، گفت: هنگامی که آیات قرآن کریم به روابط میان انسان ها اشاره می کند در واقع به علوم انسانی پرداخته است در حالیکه این داده ها از خالق انسان دریافت می شود نه از راه تجربه.

حجت الاسلام بهمنی اضافه کرد: ما علوم تجربی را برخاسته از تجربه می دانیم و بر این اساس به بخشی از علوم هم دست یافته ایم در حالی که منبع دیگری مانند قرآن داریم که بدون کسب تجربه اطلاعات را در اختیار انسان می گذارد، اطلاعاتی که تجربه پذیر هم هستند.

وی با اشاره به آیه «إِنَّ الصَّلاهَ تَنْهَى‏ عَنِ الْفَحْشَآءِ وَالْمُنکَرِ» به ارتباط میان علوم انسانی در آیات قرآنی پرداخت و گفت: قرآن کریم در این آیه به وجود رابطه میان متغیرهای صَّلاهَ و فحشا و منکر اشاره می کند و صلاه را مانع از ایجاد فحشا و منکر در جامعه می داند. بیان این متغیرها داده های علوم انسانی هستند که به رفتار انسان و اثرات آن می پردازد. به عنوان مثال برای کاهش فحشا و منکر در سطح جامعه، متغیر نماز بر آن تاثیرگذار است و برای گسترش نماز در اجتماع، متغیر خشوع که در آیه «انَّهَا لَکَبِیرَهٌ إِلاَّ عَلَى الْخَاشِعِینَ» به آن اشاره شده، موثر خواهد بود.

رئیس گروه علوم قرآن مرکز فرهنگ و معارف قرآن کریم پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: داده هایی که از آنها نام برده شد تجربی اما با منشا وحیانی هستند که قابلیت آزمون پذیری هم دارند و به صورت میدانی در سطح جامعه پیمایش می شوند. از درون این سلسله متغیرها که دارای ارتباط با یکدیگر هستند نظریات خرد اجتماعی استخراج می شوند. در حالی که نظریه های کلان، انسان شناسی را شامل می شود و به گزاره هایی می پردازد که انسان را توصیف کرده و مبانی معرفتی انسان شناسی را بیان می کنند.

حجت الاسلام بهمنی با بیان اینکه در مطالعات قرآنی مرتبط با علوم توصیفی به سراغ آیاتی که مشتمل بر گزاره های توصیفی هستند، می رویم گفت: گزاره های توصیفی هستی، چیستی، چرایی و رابطه پدیده ها را که به صورت قضیه حقیقیه هستند، بیان می کند. قضایای حقیقیه قرآنی فرازمان و فرا مکان هستند و شامل اطلاق و شمول می شوند.

وی افزود: معتقدم برای کشف قضایای حقیقیه قرآنی به سراغ گزاره هایی که ظرف تحقق آنها دنیا باشد، برویم زیرا قابل آزمون در همین دنیا هستند. داده های علوم که در آیات عنوان شده اند، تجربی هستند، درحالی که به صورت وحی از آسمان آمده اند و وجه اشتراک آن با علوم تجربی در قابلیت آزمودن شان است. به عنوان مثال ما به آیه «تِلکَ الدّارُ الآخِرَهُ نَجعَلُها لِلَّذینَ لا یُریدونَ عُلُوًّا فِی الأَرضِ وَلا فَسادًا ۚ وَالعاقِبَهُ لِلمُتَّقینَ» ایمان داریم اما آزمودن آن از عهده ما خارج است زیرا ظرف تحقق آن در آخرت قرار دارد.

وی در پایان سخنان خود درباره کشف قلمرو آیات مرتبط با علوم مختلف در قرآن کریم گفت: برای شناخت این آیات باید به سراغ گزاره های توصیفی به نحوه قضیه حقیقیه در قرآن برویم البته با اولویت اینکه ظرف تحقق آنها در این دنیا باشد.

انتهای پیام/