دکتر عطاءالله رفیعی آتانی، معاون مرکز پژوهشهای علوم انسانی اسلامی صدرا صبح دیروز سوم اردیبهشت ماه در دومین روز از نشست هم‌اندیشی فعالان الگوی اسلامی ـ ‌ایرانی ‌پیشرفت که در جوار حرم مطهر رضوی برگزار شد، به تبیین رویکردهای مختلف ایرانی از اواخر دوره قاجار پرداخت و گفت: احساس عقب ماندگی نسبت به غرب، احساس عقبماندگی و تأخر تاریخی، اصالت و ریشه داری تاریخی ایرانیان، آموزه‌های دینی، رویکرد مثبت به تجربه غربی توسعه در ذیل مفهوم ترقی، رویکرد مثبت به چارچوب نظری مارکسیستی در ذیل مفاهیم انقلاب و تکامل، رویکرد ملی با تلاش برای بازتولید ایران قبل از اسلام و رویکرد دینی با دو جلوه اساسی، رویکردهای مختلف ایرانی به شمار می‌روند.

وی در ادامه با بیان اینکه رویکرد دینی دو جلوه اساسی انفعالی و فعال دارد ادامه داد: رویکرد انفعالی ناظر به رویکرد غربی توسعه، از منظر فرهنگی منتقد و از منظر علمی و اقتصادی منفعل، ناظر به رویکرد مارکسیستی، عدالت‌خوا و غرب‌ستیز و ضدیت با تمام مظاهر توسعه با تجربه غربی و شرقی است؛ رویکرد فعال نیز رویکرد اصلاحی و عملگرایانه به تجربه غربی و شرقی توسعه، رویکرد بنیادی همراه با خلأ نظریه پردازی و فقدان پیشینه عینی نظریه پردازی حتی در قلمرو مبانی  و بدون اتکا به علوم اسلامی متعارف (خالص‌سازی حداکثری) و نظریه پردازی بر اساس مبانی و معارف اسلامی موجود (رویکرد این پژوهش) است.

رفیعی آتانی در بخش دیگری از سخنانش در تبیین جایگاه نظریه در پیشرفت توضیح داد: نظریه مبنا به گفتمان سازی، گفتمان سازی به کنش های فردی و اجتماعی، کنش های فردی و اجتماعی به پژوهش های اجتماعی(علوم انسانی اسلامی)، این پژوهش ها به تربیت فردی و بازمهندسی نظام های اجتماعی و تربیت و بازمهندسی به سیاست گذاری، برنامه ریزی و مدیریت پیشرفت منجر می‌شود.

این استاد دانشگاه علم و صنعت در ادامه سخنانش نظریه اسلامی پیشرفت را این گونه تعریف کرد و گفت:  نظریه مجموعه‌ای از مفاهیم و قضایایی است که در یک سیستم قیاسی به هدف تبیین، پیش‌بینی و تجویز ارتباطات جنبه‌های معینی از جهان، سازماندهی شده است؛ اسلامی‌بودن نیز اسلامی به مثابه  خصوصیت موضوع، به مثابه غایت، به مثابه خصوصیت‌ نظریه‌پرداز و به مثابه خصوصیت نظریه(مبنای این پژوهش) است.

وی در همین راستا اضافه کرد: ماهیت پیشرفت و یا توسعه با هر تعریفی، بر حرکت، تغییر و تحول جهت‌دار زندگی فردی و اجتماعی انسان استوار است.

رفیعی با بیان اینکه هرعلمی موضوعش را از فلسفه و تفکری فلسفی می‌گیرد؛ فلسفه به معنای معرفت شناسی و هستی شناسی را اولین گام در نظریه‌پردازی برشمرد و افزود: پس از تعیین موضوع، فروض بنیادی و روش نظریه‌پردازی مشخص می‌شود؛ نظریه‌ای که مبتنی بر فروض بنیادی است می‌تواند به نظریه بنیادی بینجامد.

وی ادامه داد: پس از تولید نظریات بنیادی، این نظریات با استفاده از فروض ساده‌سازی به نظریات کاربردی تبدیل شده و نظریات کاربردی نیز با استفاده از فروض عملیاتی (حقائق مشاهده شده) به ارائه مدل(ریاضیاتی،محاسباتی و مفهومی) منجر می‌شود که پس از انجام این مراحل، انتظار می‌رود که این مدل، واقعیت را تبیین، پیش بینی و طراحی کند.

رفیعی در جمع‌بندی سخنانش در تعریف نظریه اسلامی پیشرفت بیان کرد: نظریه اسلامی پیشرفت، یک نظریه‌ی برآمده از فروض بنیدی اسلامی است که در قالب مجموعه‌ی از مفاهیم و گزاره‌های به هم مرتبطِ بر آمده از خصوصیات فرد و جامعه‌ی انسانی، به نحو قیاسی ماهیت و واقعیت پیشرفت را تبیین و پیش‌بینی می‌کند و برای مدیریت آن تجویز و توصیه نیز خواهد داشت.

وی در پایان سخنانش تصریح کرد: این نظریه با اضافه شدن فروض کاربردی به نظریه‌های کاربردی و نظریه‌های کاربردی با لحاظ واقعیات عینی  ـ مثلاً واقعیات جامعه‌ی ایرانی ـ  برای طراحی مدل پیشرفت اسلامی ـ مثلاً مدل اسلامی پیشرفت ایران ـ تبدیل خواهد شد.

انتهای پیام/