دانشگاه مذاهب اسلامی باید به سمت نظریه‌پردازی برود
حجت الاسلام والمسلمین دکتر احمد مبلغی ریاست دانشگاه مذاهب اسلامی در نخستین شورای «تحول برنامه‌ریزی آموزشی دانشگاه» ضمن خیرمقدم به اساتید و صاحب نظران و مهمانان حاضر در این نشست به بیان سخنان خود پرداخت و ابراز امیدواری کرد که این جلسه خاستگاه و پایگاه و نقطه عزیمت و شروع خوبی برای حرکتی اساسی در جهت تحول بخشی به این دانشگاه قرار گیرد.
وی در ادامه به دانشگاه های جهان اسلامی و پیشینه آن‌ها، جایگاه و مأموریت‌های دانشگاه مذاهب اسلامی در جهان امروزی و مسائل و مشکلات آموزشی دانشگاه که می بایست مورد واکاوی و بررسی قرار بگیرند پرداخت.
دکتر احمد مبلغی بیان کرد: دانشگاه‌های جهانی و جهان نگر در جهان اسلام در یک مرحله تعداد اندکی بودند، در مصر، الازهر، در عربستان، مالزی و چند جای دیگر نیز چند دانشگاه این‌گونه وجود داشت. بین‌المللی بودن برخی از این دانشگاه‌ها سابقه تاریخی داشته است مثل الازهر؛ برخی نیز بر اساس یک برنامه، نگاه و هدف‌گذاری ایجاد شده‌اند مثل آنچه در عربستان است.
تحولات کنونی نوعی بازنگری را در همه سطوح فرهیختگانی و سیاسی جهان اسلام برانگیخته است
رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی با بیان این که در جهان اسلام تحولاتی رخ داده که این تحولات زنگ خطری را برای همه به صدا درآورده است و نوعی بازنگری را در همه سطوح فرهیختگانی و سیاسی جهان اسلام برانگیخته است، گفت: اگر از بعضی سیاستمداران در جهان اسلام که در نگاه و نیتشان سوء نهفته است و دنبال به پا کردن فتنه‌اند، بگذریم در مرحله کنونی در جهان اسلام یک نوع به خود آمدن و توجه به مناسبات بین مذهبی داشتن به وجود آمده است که اگرچه در اوان کار خود است اما واقعیت دارد.
دانشگاه مذاهب اسلامی به دنبال ایجاد یک همزیستی مسالمت‌آمیز بین مسلمان‌ها است
وی تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران با داشتن دانشگاه مذاهب اسلامی زمینه این کار را دارد؛ زیرا عملاً این دانشگاه همان‌طور که از نامش پیدا است دانشگاهی است برای همه مذاهب و دنبال ایجاد یک همزیستی مسالمت‌آمیز بین مسلمان‌ها است. وقتی دانشگاه مذاهب اسلامی می‌گوید همه مذاهب تدریس شوند منظورش این است که می‌خواهد یک نوع همگرایی، همنوایی و همزیستی مسالمت‌آمیز را از این طریق دنبال کند و دانش این همزیستی را ایجاد نماید و مشکلات مربوط به امت را از طریق دانش حل کند یا راه‌حل‌های آن را ارائه دهد.
جمهوری اسلامی ایران، جریان سالمی را از طریق دانشگاه مذاهب اسلامی برای جهان اسلام ارائه می‌نماید
این چهره تقریبی جهان اسلام تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران، جریان سالمی را از طریق دانشگاه مذاهب اسلامی برای جهان اسلام ارائه می‌نماید اما دانشگاه به دلیل محدود بودن و نداشتن امکانات آن‌چنانی نتوانسته در این مدت، مبدأ و منشأ یک جریان در جهان اسلام باشد، جریانی که قطعاً و دقیقاً با فطرت انسانی مسلمان‌ها سازگار است.
حجت الاسلام والمسلمین مبلغی با اشاره به این که اخیراً کوشش‌هایی شده است که این دانشگاه در فضاهای بین‌المللی حضور یابد و تا حدودی هم این توفیق حاصل شده است، گفت: اکنون در جهان اسلام دانشگاه مذاهب اسلامی را با نام جمهوری اسلامی ایران می‌شناسند؛ و کم و بیش نسبت به دانشگاه هم مطالعاتی انجام داده اند و انعکاس‌هایی در رسانه‌های جهان اسلام و عرب پیدا کرده است.
نوع پیام، نگاه دانش اندوزی و دانش پروری دانشگاه مذاهب اسلامی برای جهان اسلام نو است
وی افزود: نوع پیام، نوع نگاه و نوع دانش‌اندوزی، دانش‌پروری و دانشورزی در این دانشگاه برای جهان اسلام نو است چون هیچ جا به این صورت صادقانه به همه مذاهب به صورت یکسان نگاه نمی‌شود و به فکر تولید دانشی برای همه مذاهب به این صورت نیستند.
به همین دلیل هرکجا این دانشگاه خودش را یک معرفی مختصر می‌کند نوعی از شیفتگی و اعجاب را در اساتید، علما و دانشمندان و دانشگاهیان برمی‌انگیزد، ولی در عین حال بیشتر این دانشگاه ناشناخته مانده است تا چه رسد بخواهد حضور داشته باشد.
امروز در نگاه مسئولان و حوزویان نسبت به دانشگاه مذاهب اسلامی تحولی صورت گرفته است
رییس دانشگاه مذاهب اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان این مطلب که دو نوع تحول نسبت به این دانشگاه در فضای داخلی، اعم از حوزه علمیه و مسئولین نظام صورت گرفته است، اظهار داشت: تحول اول که برای ما شیرین است این است که این دانشگاه در فضای حوزه علمیه نوعی مشروعیت پیدا کرده است به این معنا که در گذشته شاید برخی ضرورت چنین دانشگاهی احساس نمی‌کردند یا حتی گاهی مانند یک امر غیر ضروری به آن می‌نگریستند، امروزه این نگاه وجود ندارد.
دکتر مبلغی بیان کرد: امروزه درک شده است اگر امت اسلامی باشد، مذاهب هم هستند و اسلام هم تقویت می شود.
وی افزود: یک تحول هم در سطح مسئولین نظام نسبت به این دانشگاه رخ داده است که باید کوشش کنیم از این تحول به عنوان یک فرصت استفاده کنیم و دانشگاه را توسعه دهیم و آن این است که برای دانشگاه، نقش، جایگاه و سهم بیشتری را در ایجاد اندیشه‌های امت محور قائل اند.
سرفصل‌های آموزشی دانشگاه متناسب با فلسفه وجودی، کارکرد و توقعی که امروز در مناسبات امت اسلامی از آن می رود، نیست
رییس دانشگاه مذاهب اسلامی با بیان این که ما در مرحله‌ای قرار داریم که در میدان عمل با مشکلاتی مواجهیم که خاستگاه آن مناسبات امت اسلامی است، گفت: از طرفی هم این دانشگاه در یک وضعیت مقبول و مطلوب و مورد توجه برای توسعه قرار گرفته است. در چنین شرایطی این دانشگاه در حوزه‌های گوناگون فعالیت‌هایی را شروع کرده است. یکی از این فعالیت‌ها همین دعوتی است که از سروران محترم انجام گرفته است که این تحول را با حضور و کمکشان و با شکل دادن به این شورا به سامان بیاورند.
حجت الاسلام دکتر مبلغی، اظهار داشت: ما الآن مشکلاتی داریم و نیازمند برنامه‌ریزی برای عبور از این مشکلات و ایجاد جایگزین‌های درست هستیم. یکی از مشکلات این است که سرفصل‌های آموزشی ما با فلسفه وجودی این دانشگاه به ویژه کارکردی که از این دانشگاه در فضای امروزی و شرایط نابههنجار امروز در مناسبات امت اسلامی متوقع است متناسب نمی‌باشد و بعضی اگرچه مرتبط است و ممکن است عنوان مقارن بودن را یدک بکشد اما نمی‌تواند دردی از دردهای جهان اسلام را درمان کند و از رویکرد و جهت‌گیری این سرفصل‌ها به صورت کلان کارکرد دانشی نسبت به جهان اسلام برنخواهد خاست.
وی یاد آور شد: مشکل دیگر این است که ما به یکسری از رشته‌ها بسنده کرده ایم که بخشی از علوم اسلامی را تشکیل می‌دهند و بخش دیگری که معلوم نیست خاستگاه بودن آن‌ها، از حیث دانشی برای امت اسلامی کمتر باشد.
ضرورت ایجاد برخی میان رشته ها همچون مطالعات رسانه و امت در دانشگاه مذاهب اسلامی برای اثر گذاری عینی و عملی
رییس دانشگاه مذاهب اسلامی همچنین توجه و گنجاندن برخی میان رشته‌ها در سرفصل های آموزشی دانشگاه مهم عنوان کرد و افزود: دانشگاه به وجود برخی میان رشته ها در سطح مناسبات و ارتباطات جهان اسلام است که اگر این دانشگاه به سمت آن نرود نمی‌تواند یک مدل نهایی و تأثیرگذار عینی و عملی در جهان اسلام داشته باشد. اینکه ما مثلاً بر علوم حدیث تکیه کنیم می‌تواند بخشی از خلأ را پر کند اما برای مثال امروزه رسانه در جهان یک بحث مهم است مگر می‌شود که ما بخواهیم وحدت اسلامی ایجاد کنیم و نتوانیم نسبت به رسانه نظر اسلامی پایه‌گذاری کنیم یا دانش آن را تولید کنیم.
دکتر مبلغی بیان کرد: میان رشته ای مانند آینده‌پژوهی برای جهان اسلام، از دیگر موارد مهم و موردنیاز ماست، مگر می‌شود بدون یک مطالعه آینده‌پژوهانه به سمت جلو رفت؟ امروزه به‌گونه‌ای است که هر لحظه تحولی رخ می‌دهد. نسل‌ها مثل گذشته نیستند که دیربه‌دیر عوض شوند بلکه سریع عوض می‌شوند. در گذشته چنان بود که موضوع ثابت بود و فقیه دنبال آن موضوع می‌رفت و حکم آن را استنباط می‌نمود، اما امروزه موضوع به‌گونه‌ای است که بی‌قرار است، یعنی بخشی از حال و آینده را در بر می‌گیرد و هویت آن در چند زمان و چند نسل پخش است، لذا بدون داشتن یک نگاه به آینده چگونه می‌شود یک موضوع بدون قرار که هویتش را در زمان پیدا می‌کند و بخشی از هویت آن در حال شدن است را شناخت؟ لذا باید با نگاهی کلان به آینده نگرید نه اینکه با نگاه‌های سنتی ناظر به وضع کنونی و گاهی به گذشته، بنگریم.
عدم استفاده از نظریه پردازی و فضاهای مجازی برای تکوین علوم مشکل دیگر ما است/ دانشگاه مذاهب اسلامی باید به سمت نظریه‌پردازی برود
مبلغی با اشاره به این که مشکل دیگر آن است که ما برای تکوین علوم از نظریه استفاده نمی‌کنیم، تصریح کرد: عمدتاً در آموزش بر تکرار مکررات و بر حرف‌های جزء جزء شده تکیه شده است و قدرت نظریه‌پردازی و ریختن این داده‌ها، داشته‌ها و جزئیات را در یک قالب کلان، آن‌هم ناظر به مشکلات زمان مشاهده نمی‌شود. اهمیت کار شهید صدر و شهید مطهری در این نوع نگاه تنظیری بود. این دانشگاه باید به سمت نظریه‌پردازی برود.
دکتر مبلغی بیان کرد: مشکل دیگری که وجود دارد آن است که ما در تکوین علوم از فضاهای مجازی استفاده نمی‌کنیم. در تعریف علم آمده است: علم مجموعه‌ای از تفاهم‌ها، اتفاق‌ها و اجماع‌ها است؛ اگر یک نفر اندیشه‌ای داشته باشد علم خوانده نمی‌شده است و باید اتفاق و اجماعی بر مفاهیم، روش و بر قالب‌هایی رخ می‌داده است تا علم شکل بگیرد. فضاهای مجازی این قدرت را دارند که دامنه علوم را توسعه دهند چون امکان و زمینه به اتفاق رسیدن آنی در جهان را دارا می‌باشند. حالا که بنا است این دانشگاه در جهان اسلام تأثیرگذار باشد از فضای مجازی چه استفاده‌ای می‌تواند بکند؟
دانش امت را باید شیعه و سنی، دوشادوش هم شکل دهند و غیر از این نمی‌شود
رییس دانشگاه مذاهب اسلامی آحادی و یک‌جانبه عمل کردن در تکوین علوم را از دیگر مشکلات موجود برشمرد و اظهار داشت: دانش امت را باید شیعه و سنی، دوشادوش و در کنار هم شکل دهند و غیر از این نمی‌شود. باید فرایندی را باید تعریف کنیم که در این دانشگاه، شیعه و سنی در کنار هم این علوم را شکل و توسعه دهند.
وی افزود: اگر بتوانیم این دانشگاه را با این صدق کنونی با در نظر گرفتن مباحثی که مطرح شد همراه کنیم قطعاً می‌تواند جریانی اساسی را در جهان اسلام شکل بدهد.
امروز نوعی بازنگری‌ها، دنبال پیام‌های جدید رفتن و گشایش دریچه‌ها و فرصت‌ها در فضای جهان اسلام مشاهده می‌شود
حجت الاسلام مبلغی در پایان با تاکید بر این که اکنون فضای جهان اسلام، فضای در حال شدن است، گفت: امروز با توجه به تحولات رخ داده، نوعی بازنگری‌ها، دنبال پیام‌های جدید رفتن و گشایش دریچه‌ها و فرصت‌ها در فضای جهان اسلام مشاهده می‌شود. اگر به حول و قوه الهی این دانشگاه بتواند بدنه‌های مختلف تحول از جمله همین شورای تحول برنامه‌ریزی آموزشی دانشگاه را شناسایی کند می‌تواند موفق باشد.»
منبع: خبر گزاری مهر