غلامحسین ابراهیمی‌دینانی عضو مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در برنامه اخیر معرفت که از شبکه چهارم سیما پخش شد، با طرح یک پرسش گفت: آیا یک شیء را به خودش می‌توان شناخت یا اینکه از طریق ضد آن می‌توان یک شیء را بهتر شناخت؟ هر دو درست است، اما آیا چیزی بدون ضد در این عالم هست؟

وی در ادامه افزود:‌ ضد معمولاً در عالم اعراض است،‌ جواهر ضد ندارند، فرض کنید شیرینی و تلخی، سیاهی و سفیدی عرض هستند، اما جوهر ضد ندارد. اگر ما دید جوهرشناس داشته باشیم لزومی ندارد که چیزی را از طریق ضد بشناسیم، می‌توانیم درک ماهوی داشته باشیم اما با ضد هم می‌توان شیء را شناخت.

دینانی با اشاره به اینکه حواس ما تنها اعراض را می‌شناسد و ما حس جوهرشناسی نداریم چرا که جوهر را تنها با عقل می‌توان شناخت نه با حس، اظهار داشت: اگر ما در عالم جز طعم شیرینی، طعم دیگری درک نمی‌کردیم آن زمان طعم چه معنی داشت؟ یا اینکه همه چیز خوبی بود و بدی مفهومی در عالم نداشت، آن زمان می‌توانستیم بفهمیم خوبی چه معنی دارد؟ خیر. ما با اضداد به درک اشیاء می‌رسیم.

چهره ماندگار فلسفه ایران همچنین یادآور شد: حکما و فلاسفه معتقدند که جوهر ضد ندارد. شیخ شبستری هم بدون اینکه نام جوهر را بیاورد، می‌گوید که همه چیز ضد دارد اما خداوند هیچ ضد،‌ مثل و همانندی ندارد، حال چطور می‌توانیم خداوند را بشناسیم؟

وی با تأکید بر اینکه ظاهر و باطن دو مرتبه از هستی است و با توجه صرف به دنیای پوزیتویستی نمی‌توان به دنبال حقیقت و خدا بود،‌ یادآور شد: حقیقت یک سو بیشتر ندارد اما چند لایه است، یعنی از ظاهر به باطن و دوباره باطن‌های متعدد می‌رود.

دینانی، حضرت حق را  باطنِ باطنِ باطنِ همه باطن‌ها را که دیگر از باطن‌تر نیست،‌ معرفی کرد و افزود: حق تعالی برای حضرت ختمی مرتبت در کلام تجلی یافت. زمانی که خداوند در کلام تجلی پیدا می‌کند، این کلام ظهور عقل است.

وی همچنین با بیان سه خصلت از تجلی الهی بر حضرت محمد (ص) گفت: نخست کلام ظهور عقل است و این عقل همان چیزی است که در کلام ظهور پیدا می‌کند چرا که یکی از خصلت‌های عقل، گفت‌وگو است. نکته دیگر این است که ما باید بیش از هر چیزی به عقلانیت در آیین مقدس اسلام توجه کنیم و باید در خود دین تعقل کنیم پس ما باید هر چه می‌توانیم عقلمان را بیشتر به کار ببریم.

دینانی با اشاره به اینکه باید عقلانی دین را بفهمیم، افزود: زمانی که این اتفاق می‌افتد قدرت گفت‌وگو پیدا می‌کنیم اما خصلت سوم برای تجلی خداوند بر کلام و ظهور عقلانیت در آیین مقدس اسلام این است کسی که دارای عقلانیت است و حقایقی را در اندیشه دارد باید آن را بیان کند نه اینکه نگه دارد و در درونش بخشکاند.

وی همچنین اظهار داشت:‌برخی بر آن هستند که انسان خواستن است افرادی مثل اشاعره در اسلام یا نیچه در غرب اینطور بودند، اما باید گفت اگر یک موجودی طبیعتش فقط خواستن است و موجود دیگری فقط دانستن است ما اگر یکی از این دو را انتخاب کنیم کدام را انتخاب می‌کنیم؟ دانستن مقدم است اما هر دو اینها ملازم هم هستند انسان هم موجودی است که خواستن و دانستن را همزمان دارد.

منبع:فارس

انتهای پیام